Dit jaar viert Demeter, de toonaangevende certificeringsorganisatie voor biodynamische landbouw, het 100-jarig jubileum van de biodynamica. Sommigen weten misschien dat de leringen van Rudolf Steiner, een Oostenrijkse filosoof en sociaal hervormer, de basis hebben gelegd. Misschien is dit de reden waarom zijn thuisland tegenwoordig voorop loopt op het gebied van milieubeheer, vooral als het om de wijnbouw gaat.

Als je niet veel over Steiner zelf weet, ben je niet de enige. In de annalen van de geschiedenis staan ​​weinig figuren zo complex en raadselachtig als Rudolf Steiner. Steiner, geboren in 1861 in het Oostenrijkse rijk (in een stad die nu deel uitmaakt van Kroatië), was een polymath wiens invloed zich tot ver buiten de conventionele grenzen van de academische wereld en de filosofie uitstrekte. Zijn inzicht in spiritualiteit en het verbinden ervan met de wetenschap creëerde een erfenis die nog steeds nagalmt.

“Hij was erg waardevol, vooral voor onze tijd omdat we heel technisch zijn geworden”, zegt Karl Schnabel, eigenaar van Wijnmakerij Karl Schnabel – Ermihof in de Oostenrijkse regio Stiermarken . “Het leven en de natuur kunnen niet altijd op een technische manier worden opgelost.”

Dit vind je misschien ook leuk: Oostenrijkse wijnmakers lopen voorop in een biodynamische landbouwrevolutie

Sinds zijn kindertijd leek een onverzadigbare honger naar kennis Steiner te drijven. Hij studeerde aan de Technische Universiteit van Wenen, waar hij zich verdiepte in veel verschillende onderwerpen, waaronder natuurwetenschappen, wiskunde en filosofie. Later in zijn leven liet hij zich echter inspireren door de werken van Johann Wolfgang von Goethe, die hem op nieuwe wegen brachten. Het idee dat er geen grens is aan de menselijke kennis, naast Goethe’s holistische benadering van wetenschap en kunst, inspireerde Steiner om de synthese van de fysieke en spirituele rijken te onderzoeken.

Hij ontwikkelde zijn eigen unieke denksysteem, dat hij antroposofie noemde – een term die is afgeleid van de Griekse woorden voor ‘menselijk’ en ‘wijsheid’. Centraal in deze filosofie stond het geloof in de inherente spirituele aard van de mensheid en de kosmos. Dit perspectief vormde de basis van zijn benadering van onderwijs, geneeskunde, landbouw en kunst, die hij zag als wegen om de menselijke geest te koesteren en tot uitdrukking te brengen.

“Dit is de eeuwenoude kennis die in het verleden aanwezig was, maar door de industriële ontwikkelingen verloren is gegaan”, zegt Eduard Tscheppe, die leiding geeft aan het Goede Oggau wijnmakerij in Oostenrijk Burgenland met zijn vrouw Stephanie Tscheppe-Eselböck. “Vroeger kwamen mensen de kamer binnen en analyseerden ze met energie en geest, maar tegenwoordig analyseren ze op basis van wat ze zien.”

Nieuwe Scholen

De inzichten van Steiner leidden tot de ontwikkeling van vrijonderwijs – een holistische benadering die de intellectuele, emotionele en spirituele dimensies van een kind probeert te cultiveren. Vrije scholen, die nu op elk continent bestaan, leggen de nadruk op creatief, ervaringsgericht leren en streven ernaar een diepe eerbied voor de natuurlijke wereld te bevorderen. Eén zo'n school werd in Oostenrijk opgericht door Mijn geluid , de grootste biodynamische boerderij en wijnmakerij van het land. De eigenaar van de boerderij, Werner Michlits, ziet de school als ‘een rijke bron voor de toekomst’.

Steiners invloed breidde zich uit tot het gebied van de landbouw, waar hij de principes van de biodynamische landbouw ontwikkelde – een methode die in harmonie probeert te werken met de spirituele krachten die inherent zijn aan de natuur. Het jubileum dat Demeter dit jaar viert, is honderd jaar geleden dat Steiner acht lezingen gaf op verzoek van boeren die huiverig werden voor het toenemende gebruik van kunstmest en chemische sprays in de landbouw. De basis van zijn leringen, die betrekking hebben op praktijken als vruchtwisseling, compostering en het gebruik van kruidenpreparaten, hebben de afgelopen tien jaar aan populariteit gewonnen als een duurzamer alternatief voor conventionele landbouwmethoden.

`; }

“Ik werd verliefd op zijn aanpak omdat hij de enige is die de mens centraal stelt”, zegt Werner Michlits. “Hij realiseerde zich dat de samenleving zich had ontwikkeld tot materialisme en dat de mens de verbinding met de natuur begon te verliezen.”

Zijn hele leven bleef Steiner productief, hij hield duizenden lezingen en schreef honderden boeken en essays. Zijn invloed heeft alle uithoeken van de wereld bereikt, maar is misschien wel het sterkst onder zijn zeer milieubewuste hedendaagse landgenoten.

Wat dan ook werkt

Oostenrijk is toonaangevend op het gebied van biologische en biodynamische wijnbouw, met meer dan 3% van het totale wijngaardoppervlak gecertificeerd biodynamisch en 22% gecertificeerd als biologisch (15% van die biologische wijngaarden wordt biodynamisch verbouwd). Deze toewijding aan duurzame landbouwpraktijken wordt verder onderstreept door de aanwezigheid van Respect-Biodyn , een andere gewaardeerde organisatie die zich toelegt op het certificeren van de biodynamische wijnbouw, met hoofdkantoor in Oostenrijk.

“Oostenrijkers zijn gretig en ruimdenkend, en het is een kleinschaliger wijnland waar veel wijnboeren hoge kwaliteit nastreven”, legt Eduard Tscheppe uit. 'Ik denk dat verstandige telers zich in de toekomst zullen bekeren, omdat om de terroir-expressie te krijgen de biodynamische aanpak het meest energiek is. Niemand hoeft er nog aan te twijfelen dat het werkt, omdat het in de praktijk is bewezen, zelfs in lastige jaargangen.'

Dit vind je misschien ook leuk: Uw gids voor duurzame wijncertificeringen

Oostenrijk is ook de thuisbasis van een van de oudste biodynamische wijnhuizen ter wereld, Nikolajhof , in Wachau . Het landgoed ging in 1971 over op biodynamische landbouwpraktijken onder leiding van de eigenaren, de familie Saahs.

“Een vriendin van mijn man was een antroposofische arts, en voor onze bruiloft schonk ze ons de biodynamische kalender van Maria Thun”, zegt Christine Saahs over het begin van de wijnmakerij met biodynamica. “Ze sprak langzaam over Steiner, en vandaag is het voor ons heel duidelijk dat alles waar is, en voor de toekomst is dit de enige manier om de wereld te voeden met gezond voedsel.”

De werken van Steiner blijven tot op de dag van vandaag lezers inspireren en uitdagen, maar roepen ook vragen en controverses op over zijn leringen. Een van de belangrijkste punten van kritiek op zijn beweringen is het gebrek aan empirisch bewijs.

“Hij was een helderziende, geen wetenschapper – en deed geen experimenten”, zegt Karl Schnabel. Eduard Tscheppe voegt eraan toe dat Steiner boeren aanmoedigde om eropuit te gaan en het zelf te proberen. “Alles wat ik heb gelezen, zegt altijd dat je het systeem moet aanpassen aan je mogelijkheden en de vraag van je velden en dieren”, zegt hij.

Een andere belangrijke kritiek op Steiner zijn beschuldigingen van racisme. Sommige van Steiners geschriften bevatten passages die als raciaal discriminerend zijn geïnterpreteerd. Zijn volgelingen zeggen dat hij altijd naar de geest achter de persoon keek; daarom was ras voor hem niet relevant. Ze zouden verder beweren dat zijn opvattingen uit hun context zijn gehaald of de heersende opvattingen van zijn tijd weerspiegelen in plaats van expliciet racisme. Critici wijzen echter op uitspraken die hij deed over raciale en etnische kenmerken en raciale hiërarchie, waarbij hij stelt dat bepaalde rassen spiritueel geavanceerder zijn, wat ongetwijfeld problematisch is.

Toen Rudolf Steiner in 1925 overleed, liet hij een rijke en diverse (en niet ongecompliceerde) erfenis na. Steiner en zijn filosofieën zijn even inspirerend, enigmatisch als controversieel en blijven een onderwerp van fascinatie en debat. In een tijd die wordt gekenmerkt door materialisme, technologische vooruitgang en toenemende onthechting, herinneren Steiners leringen echter op het juiste moment aan het belang van het cultiveren van de menselijke geest. En als het om de landbouw gaat, herinneren ze ons eraan de verbindingen te koesteren die ons met de natuur verbinden.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in de  Juni/juli 2024 van het tijdschrift Wine Enthusiast. Klik  hier  om je vandaag nog te abonneren!

In de winkel

Organiseer en toon uw wijn in stijl

Zet een uitzonderlijke wijnselectie tentoon met decoratieve wijnrekken in elke stijl, maat en plaatsing voor uw huis.

Bekijk alle wijnrekken