Decennialang hebben veel wijnliefhebbers en producenten afgeprijsd biologisch-dynamische landbouw als niets meer dan pseudowetenschap. Dat begint te veranderen naarmate het bewijs toeneemt van de positieve impact van de filosofie op de gezondheid van de wijngaard en de wijnsmaak, ook al zijn de meer algemene aspecten onbewezen.

'We ontdekten dat onze wijnstokken na de omschakeling naar biologisch-dynamische landbouw sterker, gezonder en ziektetoleranter waren', zegt Jasper Raats, keldermeester en algemeen directeur bij Longridge Wine Estate , voor het eerst geplant in 1841 in Stellenbosch, Zuid-Afrika . “En de wijnen zelf hebben ook een pit en vitaliteit die voorheen ontbrak.”

Voor degenen die niet bekend zijn met biologisch-dynamische landbouw: het is een holistische benadering van landbeheer, geworteld in het vroege 20e-eeuwse werk van Oostenrijkse geboren opvoeder en sociaal hervormer Dr. Rudolf Steiner. De filosofie van Steiner beschouwt elke boerderij als een zichzelf in stand houdend systeem dat een zeer specifieke vorm van biologische landbouw met zich meebrengt, beïnvloed door astrologische en spirituele principes, evenals door maan- en kosmische cycli. De landbouw is gepland rond een astronomische kalender en elke dag vertegenwoordigt een element: vuur, water, aarde of lucht. Er zijn ook fruitdagen, die ideaal zijn om te oogsten; bladdagen, die het beste zijn om water te geven; worteldagen voor snoeien; en op bloemdagen moet de wijngaard met rust worden gelaten.

Wat is het verschil tussen biologische en biodynamische wijn?

In de biologisch-dynamische landbouw wordt de boerderij gezien als een heel levend organisme, dat een diversiteit aan dier- en plantensoorten vereist - met de nadruk op grasland, inheemse planten en bestuivers - om te gedijen. In de biologisch-dynamische landbouw geloven beoefenaars dat alles wat je nodig hebt om de planten gezond te maken op de boerderij aanwezig is, inclusief natuurlijke bestrijdingsmiddelen.

Opgemerkt moet worden dat Steiner zelf een problematische geschiedenis van racistisch denken had die de biodynamische beweging en de door hem geïnspireerde onderwijsinstellingen hebben verworpen in de moderne tijd. Een van zijn boeken, De occulte betekenis van bloed , voor het eerst gepubliceerd in 1906, bevat deze verontrustende passage: “In hoeverre zijn onbeschaafde volkeren in staat beschaafd te worden? Hoe kan een neger of een volkomen barbaarse wilde beschaafd worden? En op welke manier zouden we daarmee om moeten gaan?”

Kunnen de woorden en daden van een persoon echt worden gescheiden van hun werk? Alle hier geïnterviewde wijnproducenten wijzen de racistische ideologie van Steiner ronduit af en richten zich in plaats daarvan volledig op zijn landbouwfilosofieën. Maar Steiner's achtergrond werpt zeker een schaduw over zijn erfenis en die van de biologisch-dynamische landbouw.

Investering in boerderijgezondheid

De scepsis ten aanzien van biologisch-dynamische landbouw is begrijpelijk. Sommige van zijn imperatieven lijken te worden getrokken uit een Zaterdagavond Live sketch: Boerderij op het ritme van de maan. Begraaf een koe (nooit een stier!) hoorn volgepropt met mest in de bodem de hele winter. Graaf het op en verander het in een thee die boeren in een mum van tijd over de wijnstokken spritzen bod om de immuniteit van een plant te verhogen .

Andere biodynamische praktijken, zoals het toepassen van compost met dierlijke mest en plantaardig materiaal, het afwijzen van genetisch gemodificeerd plantmateriaal en het gebruik van geneeskrachtige kruiden zoals duizendblad en paardenbloem om ongedierte op natuurlijke wijze te bestrijden, zijn minder hoofdbrekend.

Maar hier is het ding: biologisch-dynamische landbouw lijkt te werken, althans met bepaalde maatregelen. Hoewel de werkzaamheid van specifieke praktijken onduidelijk blijft, is een recente recensie in het journaal Organische landbouw van 147 collegiaal getoetste wetenschappelijke studies tonen aan dat biodynamische landbouw, algemeen beschouwd, de bodemkwaliteit en de biodiversiteit van wijngaarden lijkt te verbeteren. Het is overtuigend genoeg bewijs om sommige boeren te bekeren.

“In 2011 ben ik begonnen met de omschakeling naar biologisch-dynamische landbouw”, vertelt Raats. 'Ik zag de algehele gezondheid van mijn wijngaard en de boerderijen van veel van mijn vrienden afnemen, en ik zag het als een direct gevolg van wat we in onze grond stopten. Zelfs organische behandelingen zoals koper tasten de bodem na verloop van tijd aan.”

Na meer dan tien jaar biologisch-dynamische landbouw, zegt hij dat de immuniteit van zijn wijngaard aanzienlijk is versterkt.

'Vroeger was het zo dat wanneer we snoeiden, de takken die vielen, jaren nodig hadden om af te breken als we ze daar gewoon lieten liggen', zegt Raats. 'Nu snoeien we in de winter en in de zomer hebben de gronden die takken geabsorbeerd en afgebroken.'

Raats gaat verder met te zeggen dat na elk jaar de organische stof van de bodem te meten, deze is blijven toenemen en dat het aantal gezonde micro-organismen is 'geschoten'.

“Het is als biologische landbouw op steroïden; onze planten zijn nu zoveel sterker en kunnen op natuurlijke wijze schimmels en ziekten bestrijden, en zijn nu veel beter bestand tegen droogte omdat de wortels dieper de grond in zijn gegaan.”

Duik in de wereld van biologische en biodynamische wijnen

Peter Fraser, wijnmaker en algemeen directeur bij de gecertificeerde biodynamic Wijngaard van het Yangarra-landgoed in Australië's McLaren Vale zegt dat hij ook een toename heeft gezien van 'microbiële activiteit in de bodem' sinds hij in 2012 overging op biologisch-dynamische landbouw. ​​Fraser meet, net als veel andere wijnboeren, jaarlijks de gezondheid van de bodem in delen van zijn wijngaard, waarbij hij stijgingen en dalingen vaststelt. Hoewel de microbiële activiteit van jaar tot jaar varieert, afhankelijk van het weer, zegt hij dat hij over het algemeen een significante opwaartse boog heeft waargenomen in de bodemgezondheid en microbiële activiteit.

'Zonder de invloed van synthetische meststoffen kan de plant de natuurlijke en inheemse elementen in de bodem en het moedergesteente beter opnemen', stelt Fraser.

Op Yangarra Estate is de bodem van nature doordrenkt met ijzer, en Fraser zegt dat biodynamische landbouw, die diepe wortelgroei en superieure opname van water en voedingsstoffen aanmoedigt, een duidelijke 'ijzerhoudende duimafdruk heeft gecreëerd die door onze wijnen loopt', eraan toevoegend dat het verbindende element was eerder niet duidelijk.

Landbouw voor de toekomst

Velen zien biologisch-dynamische landbouw niet alleen als een manier om vandaag betere wijn te maken, maar ook om morgen een beter milieu in en rond de wijngaard te creëren.

'We waren de eerste producent in Zuid-Afrika die zich toelegde op zowel biologische als biologisch-dynamische landbouw', zegt wijnmaker Johan Reyneke van Reyneke Wijnen , eraan toevoegend dat ze over meerdere jaren zijn opgeschaald van ongeveer 0,61 hectare biologisch-dynamisch gekweekte wijnstokken tot bijna 300. “Ik wil van de wereld een betere plek maken. Ik heb twee jonge meisjes en ik wil de wereld en onze boerderij op een betere plek achterlaten dan ik hem heb aangetroffen.”

Reyneke stelt dat biodynamisch boeren met zijn team van koeien, kippen en eenden - die allemaal bijdragen aan bodemgezondheidsbevorderende mest en de aarde beluchten met hun hoeven en tenen met zwemvliezen - een sterkere wijngaard creëren die beter bestand is tegen ziekten en ongunstige klimatologische omstandigheden. Bovendien verslinden de kippen snuitkevers en eenden elimineren slakken, beide ernstige bedreigingen voor de wijngaarden in Zuid-Afrika.

Sinds Reyneke is overgestapt op biologisch-dynamische landbouw, zegt Reyneke dat de niveaus van humus (nuttige niet-levende organische stof in de bodem afkomstig van de afbraak van plantaardige en dierlijke stoffen) eindelijk zijn gestegen tot een niveau waarop hij resultaten kan zien.

'Ook het microklimaat van de wijngaard is aanzienlijk verbeterd', zegt Reyneke. 'Met conventionele landbouw steun je de wijnstokken en grond kunstmatig, en ze worden zwak, [en] de grond is heter.'

Biologisch-dynamische landbouw, vooral met behulp van bodembedekkers, heeft de grond op natuurlijke wijze afgekoeld, zegt hij, eraan toevoegend dat de 'irrigatiebehoeften van zijn bedrijf de helft zijn van wat ze vroeger waren'. En als het dan toch regent, is de afvoer en erosie waar Reyneke eerder mee te kampen had, niet meer aan de orde.

'Onze bodem kan het vocht nu vasthouden en opnemen', zegt hij.

Superieure wijn maken

Maar leiden biologisch-dynamische landbouwpraktijken tot betere wijn? Een langdurig gerepliceerd studie gepubliceerd in de American Journal of Enology and Viticulture in 2005 toonde aan dat in vergelijking met een biologische wijngaard, een biologisch-dynamisch gekweekte wijngaard significant hogere niveaus van brix , een maat voor het suikergehalte van een druif. Het pochte ook hogere niveaus van fenolen, die verbindingen zijn die de bitterheid en diepte van kleur beïnvloeden. Ze zijn ook geweest getoond om antioxidanten te hebben, die cellulaire schade bij mensen kunnen voorkomen. Ten slotte was de bodem van de biodynamische boerderij rijker aan anthocyanen, die zijn aangeprezen in ontelbaar studies omdat het antivirale, antioxiderende, antimicrobiële en ontstekingsremmende eigenschappen heeft.

Andere wijnmakers beweren dat hun biologisch-dynamisch gekweekte wijnen minder interventie in de kelder vereisen dan voorheen. “Onze wijnen zijn nu veel evenwichtiger”, zegt Reyneke. “Wij hoeven geen wijnsteenzuur toe te voegen in de kelder.”

Claire Villars-Lurton, eigenaar van Chateau Haut-Bages Liberal in Bordeaux , die in 2007 begon met het omzetten van haar 100 hectare, herhaalt de observaties van Reyneke.

“Vroeger moesten we de zuurgraad van onze wijnen”, zegt Villars-Lurton, waarbij hij opmerkt dat enige chaptalisatie – de toevoeging van calciumcarbonaat om zuur te neutraliseren, of suiker om het alcoholgehalte te verhogen – in Bordeaux is toegestaan ​​om het alcoholgehalte te verhogen en smaken te harmoniseren. “Dat hebben we de afgelopen 15 jaar niet hoeven doen.”

Villars-Lurton vervolgt: 'We hoeven ook niet zo veel sulfieten te gebruiken. Onze wijnen smaken natuurlijk op jonge leeftijd beter, ronder en toegankelijker. Omdat we zo gefocust zijn op de natuurlijke gezondheid van de wijngaard, leidt dit tot frissere, complexere wijnen en druiven die ziektebestendiger zijn.”

'Biologisch was te gemakkelijk': waarom de Elzas de biodynamische lading leidt

En het is misschien niet alleen wishful thinking van de kant van wijnmakers. Biodynamische wijn lijkt echt beter te smaken, althans volgens sommigen. EEN UCLA-analyse van 74.000 beoordelingen van wijntijdschriften bleek dat biologisch-dynamische landbouw een 'klein maar significant positief effect heeft op de wijnkwaliteit'.

Tegenwoordig zijn naar schatting 800 wijnmakerijen biologisch-dynamisch gecertificeerd door Demeter en Biodivin , de certificerende instanties in respectievelijk de VS en Europa.

Ondertussen steeg de verkoop van biodynamische wijn met meer dan 700% in de VS tot ongeveer $ 6 miljoen in vier jaar vanaf maart 2021, volgens Nielsen verkoopgegevens . Op jaarbasis stegen de verkopen in dollars met 33% en de volumes stegen met 27%, wat erop wijst dat kopers gemiddeld ook meer uitgeven voor elke verkochte fles.

Is biodynamische wijn een blijvertje? De hier genoemde wijnmakers denken van wel. Als het echt beter is voor de wijnstokken, de planeet en de wijnen, is het gesprek over biologisch-dynamische wijnmaken nog maar net begonnen.